क्रसरले मापदण्ड विपरित काम गरेको नगरपालिकाको निष्कर्ष

फागुन २१, मेलम्ची । नगरपालिकाले नगरभित्र सञ्चालित विभिन्न क्रसरहरुको अनुगमन गरेको छ । मेलम्ची नगरपालिका भित्र रहेका क्रसरहरुले मापदण्ड विपरित काम गरेको नगरपालिकाले निष्कर्ष निकालेको छ । नगरपालिकाले बुधबार गरेको अनुगमनमा यस्तो निश्कर्ष निकालेको हो । ‘हामीले गरेको अनुगमनमा केही क्रसरहरुले मापदण्ड विपरित काम गरेको देखियो, अनुगमनमा सहभागी नगरपालिका राजश्व प्रमुख राजेन्द्र दुलालले सिन्धुज्वालासंग भने । उनका अनुसार नदिजन्य पदार्थ उत्खनन्को अवस्था, मापदण्डको पालना, प्रारम्भिक वातावरण परिक्षण प्रतिवेदन लगायत मापदण्डमा रहेर काम गरेको नगरेको विषयमा अनुगमन गरिएको हो । नगरपालिका भित्र आधा दर्जन जति क्रसरहरुको अनुगमन गरिएको उनले बताए । अनुगमन पछि तयार पारिएको प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिए अनुसार अनुगमनको क्रममा वातावरणिय परिक्षण प्रतिवेदनमा उल्लेख भएको व्यवस्थालाई पूर्ण रुपमा पालना नगरि नदिजन्य पदार्थ संकलन तथा उत्खनन् गरेको पाइयो भेटिएको हो । क्रसर उद्योगहरुलाई मापदण्ड भित्र रही नदिजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्न सुझाब दिइएको अनुगमन टोलिका सदस्य सदस्य समेत रहेका दुलालले बताए । उनका अनुसार केही क्रसरहरुले ५ मिटर माथि गहिराईसम्म उत्खनन् गरेको भेटिएको हो । त्यस्तै प्राय क्रसरहरुले उद्योगबाट निस्किएको धमिलोपानि समेत ब्यबस्थित नगरेको पाइएपछि अनुगमन टोलिले यस्तो कार्य नगर्न क्रसर सञ्चालकलाई निर्देशन दिएको छ । नदि किनारबाट ५ मिटर छोडेर उत्खनन गर्नुपर्नेमा ३ मिटर मात्र छोडेर उत्खनन् गर्ने, दैनिक उत्खनन् अभिलेख नराख्ने गरिएको अनुगमन समितिको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
यस्तो छ प्रतिवेदन
मेलम्ची नगरपालिका क्षेत्रभित्र रहेका क्रसर उद्योगबाट गरिएको नदीजन्य पदार्थहरुको उत्खनन्को स्थलगत
अनुगमन प्रतिवेदन
२०७७ फागुन १७ गते
प्रतिवेदन
मेलम्ची नगरपालिका
नगर कार्यपालिकाको कार्यालय
मेलम्ची, सिन्धुपाल्चोक
(राजस्व शाखा)

(१) परिचय ः
बागमती प्रदेश सरकारबाट मिति २०७५।७।३० मा स्वीकृत भई प्रदेश सरकार, उद्योग, पर्यटन, वन तथा वातावरण मन्त्रालय, बागमती प्रदेशबाट जारी भएको नदीजन्य पदार्थ (संकलन र उपयोग) कार्यविधि, २०७५ को परिच्छेद–६ दफा १५ को उपदफा (५) मा भएको व्यवस्था तथा नेपाल सरकार प्रधान्मन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयबाट जारी गरिएको ढुंगा, गिटी, बालुवा उत्खनन्, बिक्री तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड, २०७७ मा भएको व्यवस्था बमोजिम मेलम्ची नगरपालिका क्षेत्र भित्र रहेको ईन्द्रावती नदी तर्फ संचालित क्रसर उद्योगहरुबाट गरिएको नदीजन्य पदार्थहरुको उत्खनन्को अवस्था, मापदण्डको पालनाका सम्बन्धमा मिति २०७७।११।१७ गते प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन, अन्य प्राविधिक प्रतिवेदन र प्रचलित ऐन कानून बमोजिम स्थलगत अनुगमन गर्ने कार्य गरियो ।
स्थानीय अनुगमन समिति ः
(१) श्री डम्बर बहादुर अर्याल – संयोजक
(२) वातावरण समितिका अधयक्ष श्री बसन्त गुरुङ्ग – सदस्य
(३) वडा नं. १० का वडा अध्यक्ष श्री भक्त बहादुर खड्का – सदस्य
(४) वडा नं. १२ का वडा अध्यक्ष श्री राम बहादुर लामा – सदस्य
(५) वडा नं. १३ का वडा अध्यक्ष श्री देवेन्द्र घोरासैनी – सदस्य
(६) मेनपा ई. श्री जित बहादुर कार्की – सदस्य
(७) सव डिभिजन वन कार्यालय प्रमुख– सदस्य
(८) ईलाका प्रहरी कार्यालयका प्रमुख श्री फल बहादुर तामाङ – सदस्य
(९) प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत श्री कुमार प्रसाद कोइराला – सदस्य सचिव

(२) उद्देश्यहरु ः
(क) मेलम्ची नगरपालिका अन्तर्गत ईन्द्रावती नदी क्षेत्रमा रहेका क्रसर उद्योग र क्रसर उद्योगबाट हाल उत्खनन् भैरहेको नदीजन्य पदार्थहरुको उत्खनन्÷संकलनका सम्बन्धमा स्थलगत अनुगमन गर्नु ।
(ख) ढुंगा, गिटी, बालुवा उत्खनन्, बिक्री तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड, २०७७, प्रारम्भिक वातावराण्ीय परिक्षण प्रतिवेदन, नदीजन्य पदार्थ (संकलन र उपयोग) कार्यविधि, २०७५ र अन्य ऐन कानुन बमोजिम मापदण्ड पालना भए नभएको सम्बन्धमा अनुगमन गर्नु ।
(ग) दिगो रुपमा नदीजन्य पदार्थको उत्खनन्लाई ध्यान दिदै वातावरण संरक्षण गर्ने कार्यमा आवश्यक जानकारी गराउँनु ।
(घ) मापदण्ड विपरित गरिएका क्रियाकलापहरुको निषेध गर्न आवश्यक सहयोग गर्नु ।
(३) स्थलगत अनुगमनका क्रममा देखिएका अवस्थाहरु ः
ढुंगा, गिटी, बालुवा उत्खनन्, बिक्री तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड, २०७७ मा भएको व्यवस्था तथा मापदण्ड र नदीजन्य पदार्थ (संकलन र उपयोग) कार्यविधि, २०७५ को परिच्छेद–६ दफा १५ को उपदफा (५) मा भएको व्यवस्था बमोजिम गठित स्थानीय अनुगमन समितिबाट मेलम्ची नगरपालिका अन्तर्गतको ईन्द्रावती नदी तर्फ संचालित क्रसर उद्योगहरुबाट भएको नदीजन्य पदार्थहरुको उत्खनन्का सम्बन्धमा स्थलगत अनुगमन गर्ने कार्य गरियो र स्थलगत अनुगमनका क्रममा देहाय बमोजिम रहेको पाइयो ।
तपसिल
(क) मेलम्ची नगरपालिका अन्तर्गत ईन्द्रावती नदी क्षेत्रमा हाल नौ वटा क्रसर उद्योगहरु संचालन भएको र उक्त नौ वटा क्रसर उद्योगहरुमध्ये हाल छ वटा क्रसर उद्योगहरुले ढुंगा, गिटी, बालुवा उत्खनन्, बिक्री तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड, २०७७ को दफा ४ को उपदफा (७) बमोजिम नदीजन्य पदार्थ उत्खनन्को लागि प्रवेश आदेश लिएकोमा केही क्रसर उद्योगले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदनमा उल्लेख भएको व्यवस्थालाई पूर्ण रुपमा पालना नगरी नदीजन्य पदार्थ संकलन तथा उत्खनन् गरेको देखियो र यसरी उत्खनन् गरेका क्रसर उद्योगहरुलाई मापदण्ड भित्र रही नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्नको लागि सचेत गराउँने कार्य गरियो ।
(ख) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १२ स्थित पाल्चोकीमाई रोडा ढुंगा उद्योगले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम नदी किनाराबाट ५ मिटर छोडेर मात्र नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्नु पर्नेमा सो कार्य नगरेको । ढुंगा, गिटी, बालुवा उत्खनन्, बिक्री तथा व्यवस्थापन सम्बन्धी मापदण्ड, २०७७ को दफा ७ को उपदफा (६) बमोजिमको दैनिक उत्खनन् अभिलेख नराखेको र प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम बमोजिम २.५ मिटर गहिराईसम्म मात्र उत्खनन् गर्नु पर्नेमा ३ मिटर गहिराइसम्म उत्खनन् गरेको देखियो । साथै उक्त क्रसर उद्योगले क्रसरबाट निस्किएको धमिलो लेदो पानीको व्यवस्थापन समेत नगरेको देखियो । अनुगमन टोलीबाट माथि देखिएका मापदण्ड विपरितका कार्य नगर्न सचेत समेत गराइयो ।
(ग) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १३ स्थित गंगा ईन्द्रावती क्रसर उद्योगले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम नदी किनाराबाट ५ मिटर छोडेर मात्र नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्नु पर्नेमा सो नगरी नदी किनाराबाट २ मिटर मात्र छोडेर उत्खनन् गरेको देखियो । त्यसैगरी सोही प्रतिवेदन बमोजिम २.५ मिटर गहिराईसम्म मात्र उत्खनन् गर्नु पर्नेमा नियम बिपरित ३ मिटर गहिराईसम्म उत्खनन् गरेको देखियो ।
(घ) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १३ स्थित जाल्पा इन्फ्रास्ट्रक्चर प्रा.लि. ले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम नदी किनाराबाट ५ मिटर छोडेर मात्र नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्नु पर्नेमा सो नगरी नदी किनाराबाट २.५ देखि ३ मिटर मात्र छोडेर उत्खनन् गरेको देखियो । त्यसैगरी सोही प्रतिवेदन बमोजिम २.५ मिटर गहिराईसम्म मात्र उत्खनन् गर्नु पर्नेमा ३.५ मिटर उत्खनन् गरेको देखियो । अनुगमनका क्रममा उक्त क्रसर उद्योगले दैनिक उत्खनन् अभिलेख तयार गरेको देखिन्छ ।
(ङ) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १३ स्थित सोना क्रसर उद्योगले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम नदी किनाराबाट ५ मिटर छोडेर मात्र नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गर्नु पर्नेमा सो नगरी नदी किनाराबाट २.५ मिटर देखि ३ मिटरसम्म मात्र छोडेर उत्खनन् गरेको देखियो । अनुगमनका क्रममा उक्त क्रसर उद्योगले दैनिक उत्खनन् अभिलेख समेत तयार नगरेको देखियो ।
(च) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १३ स्थित मेलम्ची फट्केश्वर ईन्द्रावती स्टोन प्रा.लि.ले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम मापदण्ड पूरा गरेर मात्र उत्खनन् गरेको देखियो भने दैनिक उत्खनन् अभिलेख समेत भरेको देखियो ।
(छ) मेलम्ची नगरपालिका वडा नं. १३ स्थित मेलम्ची ए कोन क्रसर एग्रिगेट प्रा.लि. ले प्रारम्भिक वातावरणीय परिक्षण प्रतिवेदन बमोजिम नदी किनाराबाट ५ मिटर छोडेर मात्र नदीजन्य पदार्थको उत्खनन् गरेको देखियो । त्यसैगरी सोही प्रतिवेदन बमोजिम २.५ मिटर गहिराईसम्म मात्र उत्खनन् गर्नु पर्नेमा ३ मिटर उत्खनन् गरेको देखियो भने दैनिक उत्खनन् अभिलेख भरेको देखिएन ।